Wat is het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS)?

Het chronisch vermoeidheidssyndroom, afgekort CVS, is een complexe ziekte. Deze aandoening manifesteert zich in de eerste plaats door een onverklaarbare en steeds terugkerende vermoeidheid, die langer dan 6 maanden aanhoudt.

Symptomen van CVS

Zoals de naam ‘chronisch vermoeidheidssyndroom’ impliceert, is het karakteristieke symptoom van deze ziekte vermoeidheid. De abnormale vermoeidheid die gepaard gaat met CVS onderscheidt zich van ‘gewone’ moeheid doordat ze niet verdwijnt door te slapen.

Naast chronische vermoeidheid heeft CVS verschillende andere en uiteenlopende symptomen. Het voorkomen van deze ziekteverschijnselen is afhankelijk van persoon tot persoon. Ook in de intensiteit van de symptomen en de frequentie ervan is geen duidelijke lijn te trekken. Enkele vaak voorkomende bijkomende symptomen van het chronisch vermoeidheidssyndroom zijn de volgende:

• Spierzwakte
• Spierstijfheid
• Verschillende pijnen, waaronder spierpijn, keelpijn, pijnlijke lymfeklieren ter hoogte van de nek en de oksels, en gewrichtspijnen
• Toenemende vermoeidheid, zelfs na matige inspanningen, die langer dan 24 uur aanhoudt
• Cognitieve stoornissen, zoals verwardheid, snellere geïrriteerdheid en moeilijkheden om te concentreren
• Hoofdpijn
• Verstoord slaappatroon en moeilijkheden om de slaap te vatten
• Stemmingswisselingen
• Algemene malaise

Opvallend is dat het chronisch vermoeidheidssyndroom vaker voorkomt bij vrouwen, voornamelijk bij vrouwen van middelbare leeftijd. Dit wil echter niet zeggen dat mensen in andere leeftijdscategorieën of mannen wel bestand zijn tegen CVS.

Het chronisch vermoeidheidssyndroom zorgt ervoor dat patiënten tot 50% minder kunnen functioneren in het dagdagelijkse leven. Als gevolg hiervan zijn veel patiënten ook niet meer in staat om voltijds te gaan werken. CVS heeft dus een enorme impact op het leven van patiënten.

Oorzaken van CVS

De exacte oorzaak van het chronisch vermoeidheidssyndroom blijft voorlopig onverklaarbaar. Ondanks dat er doorheen de jaren uitgebreid onderzoek naar deze aandoening werd gedaan. Zo werden er bijvoorbeeld mogelijke linken met bacteriële en schimmelinfecties bestudeerd. Ook fysieke overbelasting of mentale aandoeningen werden uitgeplozen en vervolgens uitgesloten als mogelijke oorzaak van CVS. Tegenwoordig is men er eerder van overtuigd dat CVS veroorzaakt wordt door een samenspel van verschillende factoren, zoals genetische voorbeschiktheid en omgevingsfactoren.

Behandeling van CVS

Een goede nachtrust

Een goede nachtrust is voor iedereen van belang, en zeker voor CVS-patiënten. Er zijn verschillende factoren die de nachtrust kunnen beïnvloeden. Zo kan bijvoorbeeld een gezonde levensstijl doorheen de dag bijdragen aan een goede nachtrust, net zoals een goede slaaphygiëne ook een verschil kan maken. De onderstaande tips kunnen al voor een goede start zorgen voor een verbeterde nachtrust:

• Eet gezond. Vermijd daarbij best snelle suikers en verzadigde vetten.
• Beweeg dagelijks voldoende, liefst in de buitenlucht.
• Ontspan op regelmatige basis. Zo kunnen ontspanningstechnieken zoals bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen, meditatie, massagetherapie, yoga, hypnose en acupunctuur een positief effect hebben op chronische vermoeidheid.
• Drink binnen 8 uur voor het slapengaan geen koffie meer en drink gedurende de dag voldoende water.
• Ga slapen en sta op op vaste tijdstippen.
• Probeer slapen overdag te beperken.
• Slaap in een donkere kamer.

Ook een goed slaapsysteem kan een beduidend verschil maken voor een goede nachtrust. Zo zorgt een Dorsoo-bed voor een goede en correcte ondersteuning van de rug, waardoor het lichaam optimaal kan ontspannen en meer rust krijgt. Mensen met CVS, die fysiek oververmoeid zijn en vaak ook mentaal uitgeput, hebben hierdoor een nachtrust van hogere kwaliteit en kunnen beter recupereren.

Slaapmedicatie

Als ondersteunende behandeling kan er ook slaapmedicatie voorgeschreven worden aan patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom. Hoewel dergelijke medicatie kan helpen bij het vlotter inslapen of langer slapen, draagt ze niet noodzakelijk bij aan het verbeteren van de kwaliteit van de nachtrust. Een langere maar lichtere nachtrust zorgt er namelijk niet voor dat u uitgerust bent. Het lichaam heeft immers diepe slaap nodig om volledig te kunnen ontspannen, uit te rusten en energie op te bouwen. Ook treedt er reeds na enkele weken voor dit soort medicatie gewenning op, waardoor men ondanks medicatie de slaap niet meer gemakkelijker kan vatten, en dit dus geen langdurige oplossing biedt.

Fysieke en cognitieve therapie

Graduele oefentherapie is een manier om opnieuw fitheid en een hogere lichamelijke weerbaarheid te creëren. Zo heeft een gestructureerd oefenschema een positieve invloed op de energielevels van mensen die lijden aan CVS en zorgt het voor een verminderde vermoeidheid.

CVS, en vermoeidheid in het algemeen, kan aanleiding geven tot een verstoorde slaapbalans, stress en een verminderde mentale weerbaarheid. Cognitieve gedragstherapie bij een psycholoog kan helpen om beter met deze aspecten om te gaan.

Wat is het verschil tussen ernstige vermoeidheid en CVS?

In tegenstelling tot CVS heeft ernstige vermoeidheid vaak wél een rechtstreekse aanleiding, zoals langdurig te veel werken, te zware fysieke inspanningen uitvoeren of een te drukke sociale agenda achter de rug hebben. Zulke vermoeidheid is doorgaans kort van duur en neemt vaak opnieuw af na een paar nachten goed doorslapen. 

Bij een CVS-patiënt is dit niet het geval, en blijft de chronische vermoeidheid aanslepen ondanks een goede nachtrust. Zelfs de minste fysieke activiteit kan deze vermoeidheid nog doen toenemen. Het chronisch vermoeidheidssyndroom heeft dus een enorme impact op het leven, waar de patiënt continu mee geconfronteerd wordt. Daarbovenop is deze vermoeidheid vaak niet het enige impactvolle symptoom waar mensen met CVS mee te kampen hebben.

Wat is het verschil tussen een burn-out en CVS?

Een burn-out is vaak het gevolg van overmatige werkstress, wat niet het geval is bij het ontstaan van CVS. Bij het chronisch vermoeidheidssyndroom keert ernstige vermoeidheid steeds terug en blijft het maandenlang aanhouden, zonder dat er een lichamelijke oorzaak gevonden wordt. Ook gaat CVS vaak gepaard met andere ongemakken, zoals fysieke pijn en slaap- en concentratiestoornissen. Let wel, op termijn kan een burn-out zelf ook aanleiding geven tot slaapproblemen en cognitieve stoornissen. 

Burn-out is een vermoeidheidssyndroom dat ontstaat als gevolg van chronische stress op de werkvloer. Verschillende soorten stress kunnen aan de basis liggen van een burn-out. Zo is er bijvoorbeeld permanent overwerkt zijn door continu en te lang professionele grenzen te verleggen. Maar ook werken onder een constante tijdsdruk of aanhoudende conflicten met collega’s kunnen een directe oorzaak zijn. 

Wanneer deze situatie uitzichtloos lijkt te zijn, zal de werknemer zich op een bepaald punt uitgeput, leeg en niet in staat voelen om zijn werkomgeving nog het hoofd te bieden. Typische symptomen van een burn-out zijn lusteloosheid en cynisch reageren. Als gevolg van deze onhoudbare situatie treedt er een mentale, en op termijn ook vaak fysieke, vermoeidheid op.

Bronnen 

• Revelas, A. Chronic fatigue syndrome: diagnosis and treatment. PhD Gen. Pract. E Baltaretsou MD 55, 53–55 (2013).
• UM, N., CM, H. & C, R. Chronic fatigue syndrome. Handb. Clin. Neurol. 106, 573–587 (2012).
• Chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) | UZ Leuven. https://www.uzleuven.be/nl/chronisch-vermoeidheidssyndroom-cvs.
• J, S. et al. Fatigue and shift work. J. Sleep Res. 15, 1–5 (2006).
• Depression: What is burnout? - InformedHealth.org - NCBI Bookshelf. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279286/.