Wat is discusdegeneratie?

Bij lumbale discusdegeneratie verslijten één of meerdere tussenwervelschijven in de lage rug. Als een wervelschijf aan stevigheid verliest, treedt een abnormale instabiliteit en beweeglijkheid op van de wervellichamen errond. In de volksmond spreekt men vaak over “het verdwijnen van de schijf”. Wanneer de schijfslijtage toeneemt, neemt ook de hoogte van de wervelschijf aanzienlijk af, omdat er veel weefsel verloren gaat. Cervicale discusdegeneratie komt voor tussen één van de nekwervels.

Meestal gaat discusdegeneratie gepaard met artrose van de facetgewrichten. Deze gewrichten, achteraan elk wervellichaam, zorgen voor de beweeglijkheid van de wervelkolom en vangen mee de krachten op. De facetartrose bij discusdegeneratie is het gevolg van overbelasting door te weinig demping van een dun geworden discus.

Symptomen van discusdegeneratie

• In het beginstadium klagen de patiënten vooral over startpijn. Dit is de pijn die zich voordoet wanneer iemand na een periode van rust opnieuw in beweging komt. Wanneer de patiënt in beweging is, gaat het meestal beter. Ook lage rugpijn op het einde van de nacht zijn veel gehoorde klachten. 
• Aan de randen van de gewrichtsvlakken kunnen ook papegaaienbekken of osteofyten ontstaan. Deze botuitsteeksels ontstaan als gevolg van een natuurlijke reparatiereactie van het lichaam om de gevolgen van artrose tegen te gaan. Door het ontstaan van osteofyten wordt de beweeglijkheid van het gewricht beperkt. Osteofyten kunnen een vernauwing van de wervelopeningen veroorzaken of de ruimte tussen de facetgewrichten verkleinen, met druk op het zenuwweefsel als gevolg. Dit is vooral het geval als ze naar het zenuw- of wervelkanaal gericht zijn en er tegelijkertijd sprake is van hoogteverlies van de discus. In deze fase klaagt de patiënt vaak over pijn in het been in rust en eventueel bij het stappen.
• Hevige lage rugpijn (lumbago) met een sterke bewegingsbeperking. Deze chronische lokale pijn treedt op wanneer de patiënt al even wakker is en neemt toe naarmate hij meer in beweging komt.
• De verplaatsing van de discus veroorzaakt een samendrukking van enkele nabijgelegen structuren. Hierdoor kan centrale pijn ontstaan, soms met een uitstraling (bijvoorbeeld naar het been). Ook andere klachten kunnen opduiken als gevolg van deze compressie: een blokkage in de rug, een aantasting van de reflexen, een vermindering van de kracht, een verandering in gevoelsgewaarwordingen en facetpijnen.
• Nekpijn, vooral in de lagere regio’s van de nek. Deze pijn kan zich lokaal voordoen, maar kan ook uitstralen naar de schouderbladen, het achterhoofd en de armen.

Oorzaak van discusdegeneratie

Discusdegeneratie ontstaat in de eerste plaats door een overbelasting van de wervelschijven. Bij een frequente overbelasting gaan de schijven sneller slijten. Ze verliezen stevigheid, recupereren minder goed ’s nachts, worden dunner en komen niet meer tot hun oorspronkelijke hoogte. Discusdegeneratie komt zowel in de lage rug (lumbaal) als in de nek (cervicaal) voor. Verschillende oorzaken kunnen aan de basis liggen van een versnelde slijtage.

Enkele oorzaken van discusdegeneratie

• Een lengteverschil tussen de onderste ledematen
• Te korte of te zwakke spieren
• Een verhoogde spanning op de spieren, waardoor er meer druk op de wervels komt
• Een slechte voetbalans
• Kneuzingen
• Een overdreven kromming van de wervelkolom
• Een te zware rugbelasting
• Een verkeerde houding bij staan, zitten of liggen
• Zeer weinig afwisseling in lichaamshouding
• Obesitas
• Te weinig beweging
• Een slechte rugconditie

Behandeling van discusdegeneratie

Warmte

Warmtebaden, een kersenpitkussen en een infraroodlamp zijn heel goed voor de doorbloeding van het gewricht. Het ontspant de spieren en dempt de pijn.

Medicatie

De huisarts kan eventueel medicatie voorschrijven bij pijn en ontstekingen (meestal NSAID’s).

Kinesitherapie

Kinesitherapie wordt aanbevolen. Naast de klassieke houdingscorrigerende oefeningen en oefentherapie voor het versterken van de buik- en rugspieren, kan de kinesist ook helpen met rugschool.

In de rugschool leert de patiënt technieken om zijn rug te ontlasten tijdens het liggen, staan, werken en bewegen. Er bestaan ook speciale programma’s in ziekenhuizen waar men in groep les en oefeningen krijgt. Door de rug te sparen in het dagelijkse leven kunnen verdere problemen vermeden of in elk geval beperkt worden.

Operatie

In extreme gevallen kan er overgegaan worden tot een operatie. Toch is een operatie pas aan de orde als conservatieve methoden, met te weinig succes, zijn uitgeput. Er moet minstens 6 maanden geprobeerd zijn om de gevolgen van discusdegeneratie niet-operatief aan te pakken. Het spreekt voor zich dat een operatie ook alleen wordt voorgesteld bij ernstige pijn of aanhoudende klachten zoals bijvoorbeeld uitstraling naar het been.

Een klassieke methode is het vastzetten van 2 wervels, zogenaamde wervelfusie of arthrodese. 

Bij een beschadiging van twee opeenvolgende wervels (facetgewrichten) en de wervelschijf ertussen wordt het hele segment vastgezet met behulp van een arthrodese. Het geopereerde segment kan dan niet meer bewegen. De mobiliteit in de rug van de patiënt gaat er op achteruit. Andere tussenwervelschijven, hoger in de rug bijvoorbeeld, zouden door deze techniek meer onderhevig zijn aan slijtage. Dit is een methode die al decennia wordt toegepast bij extreme pijn of klachten door discusdegeneratie.

Als enkel de nucleus, de gelachtige kern van de tussenwervelschijf, beschadigd is kan men opteren om deze te vervangen. De discus wordt hierbij als het ware “opgevuld”. De nucleus wordt verwijderd en vervangen door een kunstvariant. De insnijding kan via de buik, de rug of zelfs via de lendenstreek. Deze insnijding is echter heel klein en de operatie is minder ingrijpend dan de meeste patiënten denken. Deze operatie kan enkel voor de wervelschijven van de lage rug.

Een derde techniek is de hele tussenwervelschijf vervangen door een prothese. Dit wordt toegepast als zowel de nucleus als de annulus (buitenste kraakbeenringen) ernstig beschadigd zijn. De mobiliteit van de rug blijft hierdoor gewaarborgd. Er zijn verschillende types protheses die aangewend worden. Naast een betere beweeglijkheid van de rug is de revalidatie minder lang en zal pijn sneller verdwijnen. Helaas is het op dit moment nog niet duidelijk of deze operatieve techniek op lange termijn betere resultaten kan voorleggen. 

Een studie van het federaal kennis centrum voor gezondheid kon geen klinisch significante verschillen vinden voor de parameters levenskwaliteit, pijn en functionaliteit tussen het ‘vervangen van’ en de oude techniek van de ‘wervelfusie’. Er is geen onderzoek, laat staan uit Belgische ziekenhuizen, dat duidelijkheid verschaft. Er zijn bijvoorbeeld geen cijfers over heroperaties bekeken over een langere periode van 10 jaar of meer. Mogelijks zijn er ondertussen nieuwe inzichten waarvan de rugchirurg of rugspecialist reeds op de hoogte is. 

In dit document leest u heel gedetailleerd hoe het vervangen van een wervelschijf in de lage rug door een discusprothese in zijn werk gaat.

Dit onderzoek (2015) vergelijkt de wervelfusie met de vervanging van een wervelschijf zowel in de lage rug als in de nek. 

Een herstellende nachtrust

Een ergonomisch slaapsysteem, zoals dat van Dorsoo, zorgt voor een correcte ondersteuning en een veel grotere relaxatie van de rug. Door een betere recuperatie van de schijf kan de hoogte wat toenemen en de druk op de facetgewrichten afnemen. De druk op de tussenwervelschijven kan ’s nachts best zo laag mogelijk zijn. Een foute houding tijdens het slapen heeft een onevenwichtige belasting van de discussen als gevolg waardoor deze minder goed vocht kunnen opnemen. Een goede ondersteuning kunnen de klachten van discusdegeneratie gevoelig verminderen en de diepe slaap bevorderen.