Wat is het Complex Regionaal Pijnsyndroom (CRPS)?

Het Complex Regionaal Pijnsyndroom (CRPS), ook posttraumatische dystrofie genaamd, kan optreden na een letsel of een operatie. De aandoening doet zich in elke leeftijdscategorie voor, maar komt het vaakst voor bij 40- tot 60-jarigen. Bij vrouwen komt CRPS drie keer zo vaak voor als bij mannen.

CRPS kan zich onder meer manifesteren ter hoogte van een pols, een knie, een hand of een voet, of ter hoogte van een arm of een been in zijn geheel. Bij CRPS is er sprake van een stoornis in het genezingsmechanisme bij verwondingen. Door deze ontregeling ontstaat er een slechte (“dys”) voedingstoestand (“trofie”) van de getroffen weefsels, vandaar de naam dystrofie.

De aandoening doet zich in elke leeftijdscategorie voor, maar komt het vaakst voor bij 40- tot 60-jarigen.

CRPS is een uitgesproken reactie van het lichaam op een operatie of een letsel. Het getroffen gebied is dan ook meestal groter dan de plek waar het letsel of de operatie plaatsvond. CRPS kan moeilijk te behandelen pijn en, in bepaalde gevallen, een ernstige invaliditeit veroorzaken.

De symptomen van CRPS

CRPS begint met snel optredende pijn, die op den duur lang kan aanhouden en chronisch wordt. De pijn staat meestal niet in verhouding tot de ernst van het letsel.

Mogelijke klachten bij CRPS:

• Pijn die steeds heviger wordt
• Abnormale pijn, zelfs bij kleine aanrakingen
• Spierslapte
• Een verminderde beweeglijkheid van het lichaamsdeel
• Zwelling, roodheid of ontsteking van het lichaamsdeel
• Een verkleuring van de huid ter hoogte van de getroffen regio
• Een wijziging in de huidtemperatuur (warm bij een warme dystrofie en koud bij een koude dystrofie)
• Stoornissen ter hoogte van de kleine bloedvaten van alle weefsels
• Abnormaal zweten
• Abnormale haar- en nagelgroei
• Stijfheid van de gewrichten
• Afbraak van huid, spieren en botten (wat kan leiden tot chronische invaliditeit en amputatie)

De oorzaken van CRPS

Over het ontstaan van CRPS lopen de meningen sterk uiteen. Er zijn verschillende theorieën:

Een overgevoeligheid van het zenuwstelsel

CRPS zou ontstaan wanneer het zenuwstelsel overgevoelig reageert op bepaalde prikkelingen. Hierbij zouden abnormale verbindingen tot stand komen tussen verschillende soorten zenuwen die normaal nauwelijks of geen verbindingen met elkaar maken, zoals de gevoelszenuwen, de pijnzenuwen, de spieraansturende zenuwen en de zenuwen van het autonome zenuwstelsel. Deze laatste ‘autonome’ zenuwen kunnen niet door de mens aangestuurd worden en zijn onder meer verantwoordelijk voor het zweten en voor het openen en sluiten van bloedvaten in de weefsels.

Door de vreemde verbindingen tussen diverse zenuwen raakt het zenuwstelsel ontregeld.

Door de vreemde verbindingen tussen diverse zenuwen raakt het zenuwstelsel ontregeld en kan CRPS ontstaan, met mogelijk lichaamsveranderingen (zoals verandering in kleur, temperatuur, het zweten van een ledemaat) of stoornissen in het gevoel en/of de spierkracht tot gevolg.

Een abnormale ontstekingsreactie

Als gevolg van een abnormale ontstekingsreactie (zonder bacterie of virus) worden te veel zuurstofradicalen gevormd. Het normale herstelproces loopt uit de hand en gezond weefsel wordt beschadigd.

Psychosociale oorzaken

Bepaalde psychologische kenmerken zouden een persoon gevoelig maken voor het krijgen van CRPS.

Inactiviteit

Door een lange periode van inactiviteit na een ongeval of letsel, zou dystrofie (verstoorde groei van organen, cellen en weefsels) of atrofie (verschrompeling van de organen) kunnen ontstaan. Andere onderzoeken geven dan weer aan dat inactiviteit (de angst voor beweging en/of het gebrek aan beweging) geen oorzaak vormt, maar de aandoening in stand houdt.

Aanwezige irritaties in de weefsels

Een aanwezige irritatie in het weefsel (een ongenezen breuk, een beschadigde zenuw, ingebrachte lichaamsvreemde materialen…) kan schadelijke prikkels sturen naar het zenuwstelsel, waardoor het genezingsmechanisme verstoord raakt en er CRPS kan ontstaan.

Aanwezige ziekten of aandoeningen

Bepaalde ziektes of aandoeningen kunnen CRPS in de hand werken. Enkele voorbeelden hiervan zijn: interne ziektes, pijn in de wervelkolom van de nek of lage rug (vb. slijtage), abnormale regulatie van de bloeddoorstroming (vb. suikerziekte), bepaalde vormen van kanker…

Bepaalde ziektes of aandoeningen kunnen CPRS in de hand werken

Stoornis in het systeem van kleine bloedvaten

De aandoening kan ook ontstaan door een stoornis in het systeem van kleine bloedvaten van alle weefsels. Dit verklaart symptomen als kleurverandering, wijzigende lichaamstemperatuur, zweten, zwellingen, abnormale haargroei of nagelgroei. Deze ontregeling kan de voedingstoestand van de weefsels verstoren.

De behandeling van CRPS

De behandeling van CRPS bestaat meestal uit een combinatie van diverse behandelingen, waaronder de onderstaande.

Medicatie

Veel patiënten reageren positief op vrije radicalenvangers (Scavengers). Deze medicatie (bruistabletten en zalf) verlaagt de ontstekingsreacties en verbetert de zuurstofopname in het CRPS-gebied. Er bestaat ook medicatie om de bloedvaten te verwijden. Deze medicatie zorgt voor een betere doorbloeding en een verhoging van het zuurstofaanbod. Bij hinderlijke spierkrampen kan eveneens aangepaste medicatie worden voorzien.

Er bestaat ook medicatie om de bloedvaten te verwijden.

Om de pijn te bestrijden en ontstekingen te remmen wordt in vele gevallen ook medicatie met een pijnstillende, ontstekingsremmende en koortswerende werking voorgeschreven. Bij overgevoeligheid aan pijnprikkels worden soms ook antidepressiva of anti-epileptica voorgeschreven, omdat ze de pijn helpen verzachten.

Sympathicusblokkade

Door het blokkeren van de sympathische (onwillekeurige) zenuwen worden de pijnsignalen naar de hersenen onderbroken. Afhankelijk van de locatie van de pijn, wordt de blokkade op een bepaalde plaats doorgevoerd. Zo wordt de prikkeloverdracht tijdelijk stilgelegd. Deze behandeling zorgt voor een betere doorbloeding en een vermindering van de pijn. Deze blokkade gebeurt door een injectie met een lokale verdoving.

Afhankelijk van de locatie van de pijn, wordt de blokkade op een bepaalde plaats doorgevoerd.

Fysio- en ergotherapie

Bewegen is heel belangrijk om verdere complicaties te voorkomen. Bij deze behandeling is het de bedoeling om de pijn te verminderen en de bewegingsvaardigheden te herstellen, zodat dagelijkse taken opnieuw mogelijk worden. Het is belangrijk de getroffen ledemaat zonder overbelasting in beweging te krijgen.

Behandeling van ongenezen pijnpunten

Indien een ongenezen letsel de oorzaak vormt voor CRPS, moet dit letsel zo snel mogelijk behandeld worden. Voorbeelden hiervan zijn een heling van de botten, een behandeling van bacteriële ontstekingen, de behandeling van een pijnlijk zenuwgezwel…

Spalken

Bij CRPS ter hoogte van de hand wordt deze in veel gevallen gespalkt. Het spalken geeft een betere steun, houdt de hand in de juiste positie en biedt bescherming bij overgevoeligheid voor pijnprikkels.

TENS

Met Transcutane Elektrische NeuroStimulatie worden de zenuwen d.m.v. elektrische stroompjes gestimuleerd, waardoor de pijn wordt gedempt.

ESES

Epidurale Spinale Elektro Stimulatie (ESES) wordt gebruikt bij ernstige chronische pijnen n.a.v. CRPS, waarbij andere behandelingen geen soelaas bieden. Via een ruggenprik wordt een elektrode langs het ruggenmerg geplaatst, die wordt verbonden met een pacemaker die regelmatig pulsen afgeeft. Wanneer de pijn aanzienlijk afneemt met deze behandeling, worden de elektrode en de pacemaker geïmplanteerd.

Via een ruggenprik wordt een elektrode langs het ruggenmerg geplaatst.

Infusen

Er zijn nog tal van andere behandelingen, zoals het geven van pijnverminderende medicatie via een epiduraal of spinaal infuus, een infuus met baclofen, een infuus met ketansin en carnitine…

Revalidatieprogramma

Bij chronische vormen van CRPS wordt vaak een revalidatieprogramma voorgeschreven. De nadruk bij dit programma ligt vaak op het verlichten van de pijn.

Persoonlijke begeleiding

Door het verminderd functieverlies moeten sommige CRPS-patiënten aanpassingen doorvoeren in hun dagelijks leven, zowel thuis als op het werk. Soms is ook psychologische begeleiding nodig om met de beperkingen te leren om te gaan.

Een goed slaapsysteem

Ook goed slapen is belangrijk bij CRPS. Een goed slaapsysteem, zoals dat van Dorsoo, zorgt voor een goede, correcte ondersteuning en een veel grotere relaxatie.

Multidisciplinaire aanpak

Het doel van de behandeling van CRPS is om de ziekteverschijnselen te verminderen, de pijn op te heffen en de functionaliteit van de getroffen ledemaat te verbeteren. De behandeling van CRPS is zeer complex. Daarom wordt een multidisciplinaire aanpak aangeraden. Bij de behandeling wordt een team van specialisten aangesteld, zoals een chirurg, een anesthesist, een revalidatiearts, een neuroloog, een orthopedisch chirurg, een kinesist en/of een ergotherapeut. Het is ook belangrijk om snel op te treden om te voorkomen dat de CRPS verergert en er complicaties zouden optreden.

De behandeling van CRPS is zeer complex.

Enkele aandachtspunten in de behandeling van CRPS

• De onderliggende ziekte of irritatie snel vaststellen
• Een team van specialisten samenstellen
• De vicieuze pijncirkel doorbreken
• Functieverlies vermijden

Het verschil tussen warme en koude dystrofie

Bij een warme dystrofie kleurt de huid rood en voelt ze warm aan. Bij een koude dystrofie is de doorbloeding verstoord, waardoor de huid blauwig kleurt en koud aanvoelt.Er zijn twee types CRPS:

• Type 1: CRPS zonder zenuwschade.
• Type 2: CRPS met zenuwschade.

Hoe wordt de diagnose van CRPS gesteld?

Voor het vaststellen van CRPS zijn artsen aangewezen op waarneembare symptomen (zoals zwellingen of kleur- en temperatuurverschillen) van de getroffen ledemaat in vergelijking met de ‘normale’ ledemaat én op het verhaal van de patiënt m.b.t. de ervaren pijn en de beperkingen. Geen enkel ander onderzoek (bloedonderzoek, röntgenfoto’s, laboratoriumonderzoek, …) kan CRPS aantonen.

Checklist

Het stellen van de diagnose gebeurt op basis van een checklist. Wanneer minimaal vier van de volgende klachten aanwezig zijn, kan CRPS met zekerheid worden vastgesteld.

• Ernstige pijn (die te ernstig is in overeenstemming met de operatie of het letsel)
• Een toenemende pijn tijdens of na een inspanning
• Een zwelling (oedeem) van het lichaamsdeel
• Een abnormale huidtemperatuur (meestal warmere, soms koudere uiteinden)
• Een huidverkleuring (meestal roodblauw)
• Pijn en verminderende beweeglijkheid wanneer de huid wordt aangeraakt

Het is belangrijk om de aandoening in een vroeg stadium vast te stellen. Enkel zo kan een verergering worden voorkomen.