Wat is slaapapneu en wat kunt u eraan doen?

Iedereen krijgt ooit weleens te maken met de adem die stokt tijdens de slaap. De meeste mensen zijn zich daar echter niet van bewust. Wanneer spreekt men van slaapapneu? Wat zijn de oorzaken en wat kunt u eraan doen? Het antwoord op die en andere vragen over slaapapneu kunt u in dit artikel terugvinden.

Wat is slaapapneu?

Slaapapneu is een slaapstoornis waarbij er een ademstilstand of een ernstig verzwakte ademhaling is tijdens de slaap. Als uw adem tijdens de slaap minstens 10 seconden stopt, spreken we van slaapapneu. Iedereen heeft weleens last van apneus in zijn slaap. In het grote slaaponderzoek van Dorsoo geeft 6 % van de Vlamingen te kennen dat hun slaapapneu echt problematisch is voor hun slaap.

Tijdens een slaapapneu krijgen we geen lucht binnen. Er wordt onvoldoende zuurstof opgenomen en geen koolstofdioxide uitgeademd. Het CO₂-gehalte in ons bloed stijgt. Daardoor geven de hersenen meteen een signaal aan ons lichaam om wakker te worden. Meestal worden we onbewust met een schok wakker. De ademhaling wordt dan onmiddellijk hervat.

Di ademstilstanden komen meerdere keren voor in een nacht. Als de ademstilstanden meer dan vijf keer per uur voorkomen, spreken we van het slaapapneusyndroom. Na een onderbreking van de ademhaling volgt een periode van normaal tot licht ademen, waarna er weer een ademstilstand komt.

Bij een apneu is de luchtweg volledig geblokkeerd, bij een hypopneu gedeeltelijk.De ademstilstanden worden in onderzoek geregistreerd, zowel apneu's als hypopneu's. De apneu-hypopneu-index (AHI) geeft de ernst van de slaapapneu weer:

• 5 tot 15 per uur = lichte slaapapneu
• 15 tot 30 per uur = gemiddelde slaapapneu
• hoger dan 30 per uur = ernstige slaapapneu

Soorten slaapapneu

Bij slaapneu is er sprake van 3 soorten:

• Bij het obstructieve slaapapneusyndroom (OSAS) is er een blokkering of obstructie van de bovenste luchtwegen. De tong of wanden rond de keelholte zorgen ervoor dat de bovenste luchtwegen dichtklappen. Dat ontstaat doordat de spieren in de keelholte verslappen tijdens het slapen. Plaatselijke, zachte weefselstructuren gaan dan inzakken en zo de luchtwegen volledig of gedeeltelijk afsluiten. Dat is de meest voorkomende vorm van slaapapneu en gaat meestal gepaard met luidruchtig snurken tussen de ademstilstanden door.
• Bij het centrale slaapapneusyndroom (CSAS) geven de hersenen tijdelijk geen signaal naar de ademhalingsspieren, waardoor er geen ademhalingsbewegingen zijn en de ademhaling stopt. Dat komt weinig voor, vooral bij kinderen of volwassenen met een hart- en vaatziekte.
• De 2 bovenstaande slaapapneusyndromen kunnen gecombineerd voorkomen: beginnen als een centrale apneu en eindigen als een obstructieve apneu.

Behalve slaapapneu kan ook hypopneu voorkomen. In dat geval is er een vermindering van de ingeademde lucht (minstens 50 %) zonder dat er een volledige ademhalingsonderbreking is. 

Oorzaken van slaapapneu

Er is meestal geen specifieke oorzaak van slaapapneu. Vaak is het een combinatie van factoren die de ademhaling tijdens de slaap ernstig kunnen beïnvloeden.

Oorzaken of risicofactoren voor slaapapneu

• Verzwakking van de keelspieren
• Vergrote amandelen
• Toename van weke weefsels, zoals het gehemelte, de tong of de huig
• Afwijkingen aan de onderkaak, de bovenkaak of het kaakgewricht. Een te korte onderkaak, bijvoorbeeld, staat teveel naar achteren, waardoor de tong in de keel geduwd wordt.
• Afsluiting van de neus door allergie, verkoudheid, sinusitis of vernauwde neusgaten
• Overgewicht: de keel valt dan gemakkelijker dicht tijdens de slaap door de toegenomen vetmassa
• Longafwijkingen
• Chronische luchtwegirritatie
• Hormonale en stofwisselingsaandoeningen
• Roken
• Overmatig gebruik van alcohol of slaapmiddelen
• Slapen op de rug: in ruglig zakken het zachte gehemelte, de huig en de tong naar achteren, waardoor de keelholte gedeeltelijk afgesloten wordt.

Slaapapneu komt vaker voor dan men denkt, namelijk bij 5 tot 10 % van de bevolking. Het komt meer voor bij mannen dan vrouwen, meer bij zwaarlijvigen en het neemt toe met de leeftijd.

Symptomen van slaapapneu

Slaapapneu leidt tot meer ongemakken dan alleen snurken en ademstilstanden tijdens de slaap. Het heeft grote gevolgen voor het hele lichaam. Slaapapneu kan de volgende symptomen veroorzaken (ondanks voldoende uren slaap):

• Verminderd zuurstofgehalte in het bloed tijdens de slaap, waardoor onze organen minder goed functioneren
• Verhoogde bloeddruk
• Hartritmestoornissen (hartkloppingen)
• Niet uitgerust zijn bij het opstaan
• Luid snurken
• ’s Nachts vaak uit bed moeten om te plassen
• Veel zweten tijdens de slaap
• Verstoord slaappatroon: dat veroorzaakt op termijn een chronisch slaaptekort
• Extreme vermoeidheid en slaperigheid overdag
• Droge mond en keelpijn bij het ontwaken
• Gebrek aan energie, futloosheid
• Hoofdpijn 's ochtends
• Concentratie- en geheugenproblemen
• Prikkelbaarheid, karakterveranderingen
• Stoornissen in de hormoonhuishouding

Is slaapapneu gevaarlijk?

Bij slaapapneu is er vaak sprake van een verhoogde bloeddruk en een groter risico op hart- en vaatziekten. Het tekort aan zuurstof in het bloed kan leiden tot hartritmestoornissen, hartaanval of beroerte. 

Er is ook een verhoogd risico op werk- en verkeersongevallen door slaperigheid of concentratieproblemen. De verkeerswetgeving verbiedt zelfs autorijden tot de slaapapneu behandeld is. De vermoeidheid kan ook mentale problemen uitlokken, zoals geheugenstoornissen, depressie en angst.

Hebt u een vermoeden van slaapapneu? Raadpleeg dan een huisarts. Na het vaststellen van slaapapneu is behandeling noodzakelijk.

Slaapapneu testen

Bij een vermoeden van slaapapneu zult u door de huisarts in de meeste gevallen doorverwezen worden naar een longarts. Het vaststellen van slaapapneu gebeurt door middel van een slaaponderzoek, namelijk het polysomnografisch onderzoek. 

Met dat onderzoek kan vastgesteld worden of er sprake is van slaapapneu (obstructief of centraal). Het heeft plaats in het slaaplaboratorium of -centrum van het ziekenhuis. Tijdens de nacht zult u er alleen in een kamer slapen. Doorgaans is er tijdens de volledige nacht een gespecialiseerde verpleegkundige aanwezig om het onderzoek te volgen en ervoor te zorgen dat alles goed verloopt. 

Tijdens dat slaaponderzoek worden de hersengolven, hartritme, ademhalingspatronen, spierspanning, zuurstofgehalte in het bloed en de bewegingen van het lichaam geregistreerd.

Verloop van een slaaponderzoek

• EEG (elektro-encefalogram): er worden elektroden op uw hoofd gekleefd. Die meten de hersenactiviteit, waardoor gemeten kan worden of u slaapt, hoe diep u slaapt en of er REM-slaap ontwikkeld wordt. 
• EOG (elektro-oculogram): hierbij worden er elektroden naast uw ogen gekleefd. De oogbewegingen worden gemeten. Zo kan er bepaald worden hoe diep u slaapt.
• EMG (elektro-myografie): er worden elektroden op uw kin en op uw been gekleefd. Dat meet de spierspanning en zo kan bepaald worden hoe diep u slaapt en of u beweegt tijdens uw slaap.
• EKG (elektrocardiogram): er worden elektroden op uw borst gekleefd. Zo wordt de regelmaat en de snelheid van uw hartritme gemeten.
• Ademhaling: er wordt een meter met sensoren onder uw neus geplaatst geplaatst om te controleren of u pogingen doet om te ademen. Er wordt ook een band rond uw borst en buik geplaatst om uw adembewegingen te volgen.
• Zuurstofgehalte in het bloed: dat wordt gecontroleerd met een elektrode op de vingertop.
• Snurken: in sommige gevallen wordt ook het snurkgeluid vastgelegd en de intensiteit ervan. Dat wordt gemeten met een gevoelige microfoon op de luchtpijp en met een microfoon naast het bed.
• Video: het slaapgedrag - en dus ook slaaphouding - worden ook gefilmd. Die beelden maken een correctere analyse mogelijk. Meestal wordt er ook gecontroleerd of u rusteloze beenbewegingen maakt aan de hand van draden naar de benen. 

De resultaten van het slaaponderzoek worden nadien geanalyseerd door de verwijzende arts. Hij zal die analyse met u bespreken en bepalen of er behandeling nodig is. Als er behandeling nodig is, bespreekt hij met u het verdere verloop.  

Slaapapneubehandelingen

De volgende behandelingen zijn mogelijk:

Continue positieve drukbeademing (CPAP)

Dit is de meest gebruikte behandeling voor slaapapneu. Een CPAP-toestel (continuous positive air pressure) is een luchtdruktoestel met masker. Dat apneu-apparaat stuurt tijdens uw slaap voortdurend lucht met een verhoogde luchtdruk in de neus en keel bij het inademen. Daardoor wordt verhinderd dat de keel toeklapt en blijft de luchtweg open. 

Welke luchtdruk er precies nodig is, wordt bepaald door een korte testperiode met een tijdelijk CPAP-toestel. Dat registreert gedurende een paar weken welke luchtdruk ideaal is om het aantal apneu’s aanzienlijk te doen dalen. Na die testperiode wordt de vaste luchtdruk bepaald en ingesteld in uw definitief CPAP-toestel. 

Er is keuze tussen verschillende maskers:

• Neusmasker: dit komt het meeste voor. Alleen de neus is dan bedekt door het masker. Voorwaarde is hier wel dat u ’s nachts door de neus ademt. 
• Neus- en mondmasker: als u niet door de neus ademt, maar meer door de mond, dan is dit masker een alternatief. Dit masker is ook een oplossing als u last hebt van een verstopte neus, bijvoorbeeld door een verkoudheid. De neus en de mond worden door dit masker bedekt. 
• Neusdoppen: als het dragen van een masker tijdens het slapen echt niet lukt, zijn neusdoppen een optie. Het gezicht wordt dan niet afgedekt. Kleine dopjes worden onder de neus gehouden. Dat is vooral interessant voor rustige slapers die een niet te hoge luchtdruk nodig hebben. 

Vanaf 15 apneus per uur (AHI 15) is er terugbetaling door de ziekteverzekering. Het slaapcentrum krijgt een dagvergoeding voor het ter beschikking stellen van een toestel en de opvolging daarna (vervanging van maskers, slangen ...). Er is een beperkt persoonlijk aandeel (remgeld) voor gewone rechthebbenden en geen persoonlijk aandeel als u recht hebt op een verhoogde tegemoetkoming. 

Voorwaarde is een jaarlijkse controle van uw slaapapneu-apparaat. Elk CPAP-toestel registreert het aantal uren effectief gebruik. Het toestel moet minimaal vier uur per nacht gebruikt worden.

Vind meer informatie over de terugbetaling van het CPAP-apparaat.

Mondbeugel (MRA)

Dit is een alternatief voor het CPAP-apparaat. De beugel kan ervoor zorgen dat de tong niet meer naar achteren kan zakken. Het houdt de onderkaak en tong op hun plaats. Het is vooral geschikt bij lichte vormen van slaapapneu of als het CPAP-toestel met masker niet verdragen kan worden tijdens het slapen. Ook de mondbeugel wordt terugbetaald als er gebruik is van minimaal vier uur per nacht. 

Operatie

Soms is een operatie noodzakelijk om de obstructie te verminderen. Verschillende heelkundige ingrepen zijn mogelijk. Soms is een ingreep in de neus een oplossing. Een neusoperatie heeft als doel het verbeteren van de neusdoorgankelijkheid en de neusademhaling. Een ingreep in de keelholte houdt in dat men de huig en eventueel de amadelen verwijdert. Dat is de meest toegepaste en efficiëntste ingreep. Bij een operatie aan de boven- en onderkaak worden die naar voor geplaatst, waardoor er een bredere keelopening is. 

Behalve een van die behandelingen kan het aanpassen van de levensstijl door een gezond dieet te volgen, meer te bewegen en te stoppen met roken al een grote invloed hebben op de ernst van de apneu. 

Ook een goede ondersteuning van het lichaam en bijgevolg een betere slaap zijn uitermate belangrijk. Een goed slaapsysteem kan daarvoor zorgen. Ligt u bijvoorbeeld in uw bed niet goed op uw zij? Dan is de kans groot dat u onbewust op uw rug begint te slapen. Slapen in ruglig kan snurken en slaapapneu bevorderen. Ook biedt een ergonomisch hoofdkussen meer ondersteuning aan de nek. Die nekondersteuning kan de apneu verminderen.

Gerelateerde artikels

• Verminder snurken tijdens de slaap
• Wat is insomnia en wat zijn de oorzaken?
• Invloed van slaaptekort op het lichaam
• Anti-allergiematrashoes