Wat is REM-slaap? En waarom dromen we?

Als we slapen, geven we ons lichaam en onze geest rust. Onze geest is echter niet zo ontspannen als we denken: de hersenen zijn tijdens de slaap bijzonder actief. Als we slapen, lijkt het alsof we 8 uur aan een stuk dromen. Dit klopt niet. Tijdens de slaap maken we – en dan voornamelijk de hersenen – verschillende slaapfasen door. We slapen zacht in, gaan steeds dieper slapen, komen in de diepe slaap terecht en daarna in de REM-slaap, om vervolgens weer in een minder diepe, zachte slaap te komen. De REM-slaap wordt ook de ‘droomslaap’ genoemd, omdat dit de slaapfase is waarin we het meeste dromen. 

Betekenis van REM-slaap

De vijfde slaapfase binnen de slaapcyclus is de REM-slaap of droomslaap. REM betekent ‘rapid eye movement’ of snelle oogbeweging. Tijdens deze periode hebben we de meeste dromen en ontbreekt elke spierspanning in het lichaam. We zijn als het ware ‘tijdelijk verlamd’. Dit zorgt ervoor dat we niet hevig kunnen meebewegen of uit bed kunnen stappen tijdens een droom. Enkel onze ogen maken horizontale en verticale bewegingen die heel snel op elkaar volgen.

In de droomslaapfase zijn onze hersenen heel actief, bijna net zo actief als wanneer we wakker zijn. De ademhaling en hartslag zijn dan onregelmatig en onze bloeddruk stijgt. We spreken ook van paradoxale slaap, omdat ons lichaam volledig in rust is, maar ons brein op volle toeren draait.

Sommige mensen denken dat ze nooit dromen en dus geen REM-slaap hebben. Dit kan niet, iedereen droomt. Ook wanneer men wakker wordt en men zich geen droom kan herinneren. 

Wanneer er geen lichamelijke verlamming ervaren wordt tijdens de REM-slaap spreken we van een REM-gedragsstoornis of REM behavior disorder (RBD). De spieren van mensen met deze stoornis verlammen niet, waardoor ze hun dromen op een gewelddadige of opvallende manier uiten.

Duur van REM-slaap

Per nacht hebben we gemiddeld 5 REM-periodes. In het begin zijn deze kort (5 minuten) en naarmate de nacht vordert, wordt de droomslaap langer (oplopend tot zelfs 45 minuten). Dit is ook de reden waarom we onze laatste dromen beter herinneren dan de eerste. 

De duur van de REM-slaap verschilt per leeftijd. Voor volwassenen neemt deze slaapfase in totaal een vierde van de slaapduur in beslag. Bij jonge kinderen is dat meer dan de helft van de slaapduur. 

Functies van REM-slaap: waarom dromen we?

Dromen zijn bedrog, maar ze lijken vaak levensecht. De beelden die in onze dromen voorkomen, komen dan ook uit onze hersenen. Waarom dromen we precies? De reden waarom we dromen is tot op heden niet helemaal duidelijk. 

Er zijn een aantal interessante theorieën over de functies van de droomslaap:

• Verwerken van informatie en emoties: deze theorie wordt bevestigd omdat we vaak dromen over dingen die we overdag hebben meegemaakt. Door onze dromen kunnen we de vele prikkels van overdag verwerken en herinneringen opslaan. Daardoor worden dromen soms ‘dagrestanten’ genoemd. Na een nachtrust met voldoende REM-slaap kunnen we ook beter omgaan met emoties. De REM-slaap is dus belangrijk voor onze mentale gezondheid en ons emotioneel herstel.
• Onderhouden van het langetermijngeheugen: het geheugen wordt door de droomslaap als het ware ‘opgeruimd’. Overbodige herinneringen worden verwijderd, en wat nuttig is wordt opgeslagen in het langetermijngeheugen.
• Nieuwe ideeën en inzichten bereiken: als we dromen, dan werken de hersenen ook anders: het rationele aspect verdwijnt en ook kan er geen angst gevoeld worden. Hierdoor is een droom vaak onlogisch en onsamenhangend. Een droom brengt oude zaken in verband met nieuwe zaken en kan eventueel leiden tot nieuwe patronen van denken en handelen. Dit gebeurt allemaal onbewust, maar het kan het ‘denkpatroon van overdag’ bijsturen.
• Leren omgaan met bedreigende situaties: enge dromen zouden ons helpen voorbereiden op noodsituaties in het echte leven. Tijdens het dromen werkt onze vecht- of vluchtreactie veel sneller. Dat verklaart waarom we soms plots wakker schrikken tijdens een nachtmerrie, of erna vermoeid ontwaken. 
• Onbewuste behoeftes en verlangens ontdekken: dromen helpen ons onze werkelijke drijfveren te herkennen. Ze geven als het ware boodschappen door van ons onderbewustzijn naar ons bewustzijn. 

Hebben dromen een verklaring? Lees meer over de betekenissen van dromen.

Oorzaken van te weinig REM-slaap

• Alcohol: een glaasje voor het slapen helpt wel om sneller in slaap te vallen, maar het verstoort de slaap in de tweede helft van de nacht. De slaap is minder diep en onrustig. Het begin van de REM-slaap wordt vertraagd en de totale hoeveelheid REM-slaap vermindert. Hoe meer alcohol men drinkt voor het slapen, des te meer wordt de droomslaap onderdrukt.  
• Geneesmiddelen: heel wat medicijnen verstoren de REM-slaap, zoals antidepressiva of medicijnen tegen allergische aandoeningen of tegen ziektes als Parkinson en Alzheimer. Men heeft dan minder REM-slaap. Hetzelfde geldt voor slaapmedicatie: men valt hiermee sneller in slaap, maar men slaapt minder diep en droomt ook minder.
• Slaapstoornissen zoals bijv. slaapapneu zorgen vaak voor een verstoorde REM-slaap. Wie tijdens de laatste uren van de nacht vaak ligt te woelen, heeft mogelijk een chronisch gebrek aan droomslaap. De verklaring is eenvoudig: we dromen meer tijdens het tweede deel van de nacht, net voor het ontwaken. 
• Te laat gaan slapen: men wordt dan ’s ochtends gewekt door de wekker of de partner, als men nog volop aan het dromen is.

Gevolgen van te weinig REM-slaap op onze gezondheid

Dromen zijn belangrijk voor ons mentaal functioneren, zo kunnen we de overvloed aan prikkels verwerken. Te weinig REM-slaap kan ervoor zorgen dat men geestelijk uitgeput en prikkelbaar wordt. We kunnen dan minder goed omgaan met onze emoties, waardoor er sneller conflicten of neerslachtige gevoelens kunnen ontstaan. 

Slecht of te weinig slapen – dus ook een gebrek aan droomslaap – kan een negatieve impact hebben op onze fysieke gezondheid doordat onze weerstand tegen infecties en ziektes vermindert. REM-slaap is dus belangrijk voor ons lichamelijk en mentaal herstel.

Veel dromen betekent niet automatisch dat u een goede nacht achter de rug hebt. Sommige dromen zijn zo intens dat men de volgende ochtend precies vermoeider wakker wordt dan wanneer men ging slapen. Met name nachtmerries kunnen uw nachtrust grondig verstoren. Deze zijn vaak zo intens, waardoor men ’s nachts wakker schrikt en de slaap abrupt wordt onderbroken. Wanneer deze nachtmerries hardnekkig blijven terugkeren, kan er zich mogelijks een slaapprobleem ontwikkelen.

Enkele tips om REM-slaap te bevorderen

• Geen alcohol drinken voor het slapengaan.
• Op tijd gaan slapen, zorg voor regelmaat.
• Vermijden van grote emoties of conflicten voor het slapengaan.
• Zorg voor genoeg ontspanning. Geef uzelf ’s avonds voldoende tijd om tot rust te komen.

 Ontdek onze 19 slaaptips voor een betere slaap.

Gerelateerde artikels

• De fasen van de slaapcyclus
• Hoeveel uren slaap hebt u nodig?
• Hoeveel diepe slaap heeft een volwassene nodig?
• Waarom is slaap belangrijk?