Lichttherapie bij slaapproblemen
Lichttherapie is een behandeling om slaapproblemen tegen te gaan die veroorzaakt worden door een verstoorde slaap-waakcyclus. Het gaat daarbij om mensen die 's avonds de slaap niet kunnen vatten en bijgevolg te laat wakker worden of mensen die 's morgens veel te vroeg wakker zijn en 's avonds dan ook te vroeg in slaap vallen. Met gebruik van een lichtlamp of lichtbak kunnen ze hun slaapritme weer in orde krijgen.
Het principe van lichttherapie is gebaseerd op blootstelling aan blauw licht. Dat is licht dat door het menselijke oog waarneembaar is en kan zowel voortkomen uit een natuurlijke als uit een kunstmatige bron. Het licht van de zon, bijvoorbeeld, bestaat voor 30 % uit blauw licht, maar ook schermen van digitale toestellen of TL-lampen zijn een bron van blauw licht. Als we blootgesteld worden aan dat blauw licht wordt de aanmaak van melatonine, ook het slaaphormoon genoemd, afgeremd. Daardoor hebben we minder neiging tot slapen. Omgekeerd, als dat licht wegvalt of er niet is, zullen we slaperig worden. Door daarop in te spelen, kunnen we onze interne biologische klok, ook het circadiane ritme genoemd, reguleren.
Elders op onze blog leggen we uit wat een goed slaapritme is en telkens komt het belang van licht daar aan bod. We bekijken ook wat er zoal fout kan lopen met dat slaapritme in de blog over circadiane ritmestoornissen. Ook daar speelt licht een van de hoofdrollen.
Ritme van daglicht
We zijn eigenlijk gemaakt om te leven volgens het ritme van natuurlijk daglicht. Ons lichaam volgt dat ritme vrij gelijklopend via de regeling van melatonine. In de winter en de zomer zit daar natuurlijk wel verschil op. Professionele verplichtingen en de algemene maatschappelijke dagindeling bepalen mee dat ritme, maar in grote lijnen gaan de meeste mensen binnen eenzelfde tijdspanne slapen. Uit het slaaponderzoek van Dorsoo in 2023 bleek dat 61 % van de Vlamingen opstaat tussen 6 en 8 uur en 68 % gaat slapen tussen 22 en 24 uur. Een algemeen advies uit de medische wereld is om effectief elke dag zoveel mogelijk te gaan slapen op ongeveer hetzelfde uur. Kortom, regelmaat is een zegen voor onze slaap.
Lichttherapie voor ochtendmensen en avondmensen
Er zijn evenwel twee types mensen waarbij dat structureel niet lijkt te lukken:
Mensen met vervroegd slaapfasesyndroom (ASPS)
Mensen met het vervroegd slaapfasesyndroom hebben een verstoorde biologische klok, waardoor ze vroeg in de avond al slaperig worden en vroeg in de ochtend wakker worden. Dat komt vooral voor bij ouderen en kan erfelijk zijn. Stress en werkdruk kunnen de symptomen verergeren.
Die groep neemt weleens zijn toevlucht tot slaappillen of een slaapmutsje (alcohol), maar die 'remedies' zijn eigenlijk contraproductief.
Mensen met vertraagd slaapfasesyndroom (DSPS)
Mensen met het vertraagd slaapfasesyndroom hebben eveneens een verstoorde biologische klok, maar zij hebben 's avonds geen aandrang om te gaan slapen. Daardoor belanden ze pas laat in bed en staan ze dan 's morgens te laat op. Jongeren hebben er vaak last van, maar ook erfelijkheid speelt een rol.
Die groep kiest uit zichzelf weleens voor oppeppers als cafeïne of andere energierijke dranken, maar ook hier sorteren ze een tegenovergesteld effect dan gewenst.
Lichttherapie als volgende stap na chronotherapie
Die twee groepen kunnen in eerste instantie proberen om via chronotherapie weer op het juiste ritme te raken. Bij chronotherapie is er dus nog geen sprake van hulpmiddelen: de patiënt probeert gewoon een voorgeschreven vast schema aan te houden met 'normalere' tijden om op te staan en te gaan slapen, met de bedoeling zich dat ritme eigen te maken. Als dat niet lukt, kunnen er hulpmiddelen ingezet worden zoals kunstmatig licht en spreken we over lichttherapie.
Verbeter uw nachtrust.
Een goede nachtrust is essentieel om goed te recupereren. Lees meer over het best ondersteunende bed van Dorsoo.
Soorten lampen en toestellen voor lichttherapie
Lichtlamp of lichtbak
Bij lichttherapie via een lamp of lichtbak (of lightbox) wordt er gebruikgemaakt van 'wit licht', dat onder meer ook blauw licht bevat, of van puur blauw licht, het werkzame deel van wit licht. Een veel aangestipte standaard voor behandeling is 10.000 lux (de eenheid van verlichtingssterkte) op een afstand van 20 tot 50 cm van de ogen, 20 tot 30 minuten per dag, gedurende 1 à 2 weken.
Therapeuten in ziekenhuizen of slaapklinieken kunnen uiteraard andere frequenties en doseringen voorschrijven.
Lichtbril
Een lichtbril kan een gelijkaardige intensiteit leveren, met als voordeel dat die toestellen veel compacter en draagbaarder zijn. Daardoor heeft de gebruiker meer bewegingsvrijheid tijdens de therapie. Het blijft ook mogelijk om de meeste dagelijkse bezigheden uit te voeren, of zelfs te werken. Sommige modellen hebben instelbare lichtintensiteitsniveaus en een timer, waardoor de gebruiker de duur van de therapie kan instellen volgens de aanbevolen richtlijnen.
Infraroodlamp
Infraroodlicht wordt soms ook aangeraden bij slaapproblemen, maar daarbij gaat het dan meer over de warmte, het gevoel van slaperigheid en de werking op de cellen. Infraroodlicht is immers schadelijk voor de ogen bij te lange blootstelling en dient dus niet om in te kijken.
Toestellen voor lichttherapie: waar en hoe verkrijgbaar
Toestellen voor lichttherapie worden door slaapcentra van ziekenhuizen verhuurd in het kader van een behandeling. Ook zorgwinkels hebben ze in hun verhuuraanbod. Het gaat hier vooral om toestellen die wit licht verspreiden.
In de handel zijn toestellen vrij verkrijgbaar, bijvoorbeeld online via webshops met elektronica. Daar zien we zowel toestellen met wit licht als infraroodlicht opduiken.
Het is altijd raadzaam om u door een huisarts of gespecialiseerde arts te laten adviseren. Als u toch zelf rechtstreeks zo een toestel koopt in een webshop, lees dan grondig de handleiding en respecteer de gebruiks- en veiligheidsvoorschriften nauwgezet.
Andere toepassingen van lichttherapie
Ter informatie geven we nog mee dat lichttherapietoestellen geregeld ingezet worden tegen depressie of winterdepressie (wat ook nog slaapgebonden kan zijn) of bipolaire stoornissen, maar bijvoorbeeld ook tegen huidaandoeningen. Daarbij wordt vooral uv-licht gebruikt, zowel uv A- als uv B-licht (dat ook voor de aanmaak van vitamine D zorgt).
Gerelateerde artikels
