Ergonomie: betekenis en soorten
In de breedst mogelijke zin is ergonomie de wetenschappelijke studie van de mens in relatie tot zijn omgeving. We hebben het vaak over ergonomie in een professionele context (het woord 'ergon' betekent ook letterlijk 'werk'), maar het is ook een zaak van het dagelijkse leven. 'Nomos' betekent dan weer 'wet', meer bepaald de natuurlijke wetten. In deze blog bekijken we ergonomie in zijn totaliteit, maar als Dorsoo kunnen we natuurlijk niet voorbijgaan aan de link met ergonomisch slapen.
Afhankelijk van de context onderscheiden we drie grote groepen ergonomie:
- fysieke ergonomie (ergonomie voor het lichaam)
- cognitieve ergonomie (ergonomie voor de geest)
- organisatorische ergonomie (ergonomie van het plannen van handelingen)
We lichten de drie types verder toe, waarbij we meteen ook meegeven dat deze blog zich verder vooral op fysieke ergonomie zal toespitsen, omdat dat ook het meest verband houdt met ergonomisch slapen en de wisselwerking daarvan met het lichaam.
Fysieke ergonomie
Fysieke ergonomie houdt zich bezig met de relatie tussen het menselijk lichaam en de fysieke handelingen die we dagelijks uitvoeren. Daarbij wordt gekeken naar hoe het lichaam het best ondersteund kan worden om efficiënt en zonder schade te functioneren. In de praktijk betekent dat dat er aandacht is voor zaken als werkhouding, repetitieve bewegingen, werkplekinrichting, veiligheid en gezondheid. Ook ergonomisch slapen is een voorbeeld van fysieke ergonomie: hoe kan het lichaam het best ondersteund worden tijdens het slapen?
Fysieke ergonomie in het dagelijks leven
In de moderne wereld is bijna alles ontworpen met de mens in gedachten, van auto's en huizen tot tafels en stoelen. De meeste objecten en omgevingen zijn afgestemd op de gemiddelde menselijke afmetingen en kracht. Denk bijvoorbeeld aan het gemak waarmee een deur geopend kan worden, of het gebruik van winkelkarretjes om zware boodschappen te vervoeren. Die hulpmiddelen zijn allemaal voorbeelden van fysieke ergonomie in actie, omdat ze het lichaam helpen om onnodige belasting te voorkomen.
Fysieke ergonomie op de werkvloer
In werksituaties speelt fysieke ergonomie een cruciale rol bij het verbeteren van de gezondheid en productiviteit van werknemers. Daarbij wordt vooral gelet op de manier waarop mensen tillen, trekken of duwen, en op de hulpmiddelen die dat vergemakkelijken. Ook een correcte werkhouding tijdens het zitten, de juiste bureauhoogte en het inlassen van pauzes bij herhalende bewegingen zijn belangrijke aspecten van ergonomie. Zo wordt het risico op fysieke klachten, zoals rug- en nekpijn, verminderd en kunnen mensen langer en gezonder functioneren in hun werk. Elders op onze blog kunt u meer lezen over de belasting die zittend werk of werk in de zorgsector met zich meebrengt.
Cognitieve ergonomie
Cognitieve ergonomie richt zich op mentale processen zoals denken, geheugen en motorische reacties. Daarbij wordt gekeken naar mentale werkbelasting, de interactie tussen mens en technologie, stress en training. Toestellen of apparaten zoals smartphones – of evengoed websites – krijgen een gebruiksvriendelijk UX-design, waardoor we er intuïtief mee aan de slag kunnen zonder veel nadenken en zonder dat we een uitgebreide handleiding hoeven te doorspitten. Op de werkvloer is een balans belangrijk: variatie voorkomt verveling, maar te veel informatie en controle kan leiden tot overbelasting, wat stress en fouten veroorzaakt.
Organisatorische ergonomie
Organisatorische ergonomie richt zich op het optimaliseren van structuren en processen binnen een organisatie. Dat omvat communicatie, teamwork en efficiënte werkplekinrichting. Een goed voorbeeld is een keuken, waar alles logisch geplaatst is om onnodige bewegingen te vermijden. In werksituaties betekent dat dat taken in een logische volgorde uitgevoerd worden en werknemers betrokken worden bij het ontwerpen van hun werkplek voor optimale efficiëntie. Een goede organisatorische ergonomie is dus ook bevorderlijk voor de fysieke ergonomie.
Verbeter uw nachtrust.
Een goede nachtrust is essentieel om goed te recupereren. Lees meer over het best ondersteunende bed van Dorsoo.
Effect van fysieke ergonomie op ons lichaam
Uiteraard zijn alle vormen van ergonomie belangrijk, maar in deze blog richten we ons verder op fysieke ergonomie, omdat dat het meest verband houdt met ergonomisch slapen. Dat is waarin Dorsoo zijn expertise ontwikkeld heeft: de relatie tussen slaapondersteuning en uw lichaam.
Als we zondigen tegen de basisprincipes van een goede ergonomie, zullen we daarvan de weerbots ondervinden in ons lichaam. De wervelkolom is letterlijk de ruggengraat van ons lichaam, dus zullen problemen zich daar manifesteren en vervolgens uitstralen naar andere mogelijke delen van het lichaam. Laten we die wervelkolom dan maar eerst onder de loep nemen. Meer bepaald de schakel ervan die het het zwaarst te verduren krijgt bij elke aanslag op de ergonomie: de tussenwervelschijf. Dat is als het ware de schokdemper van onze ruggengraat, die heel wat belasting moet opvangen.
De essentiële schakel: de tussenwervelschijf
Onze wervelkolom bestaat uit 7 nekwervels, 12 borstwervels, 5 lendenwervels, 5 sacrale wervels (heiligbeen) en 4 staartwervels (staartbeentje). Binnen in de wervelkolom bevinden zich het ruggenmerg en de zenuwwortels. Een tussenwervelschijf of discus is een kussentje dat zich in de wervelkolom bevindt tussen twee afzonderlijke wervels (met uitzondering van de eerste 2 nekwervels). Het bestaat uit een geleiachtige kern (nucleus pulposus) met daarrond een sterke ring van vezelig kraakbeen (annulus fibrosus). In totaal zijn er 23 tussenwervelschijven in de wervelkolom.
Werking van de tussenwervelschijven
De tussenwervelschijven beschermen de rug samen met de gewrichtsbanden en de spieren die rond de wervels liggen. Ze zorgen ervoor dat er ruimte ontstaat tussen de wervels, waardoor die ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. Bovendien zorgt de tussenwervelschijf voor stevigheid en houdt ze de wervels bij elkaar.
80 % van de bevolking krijgt ooit te maken met rugklachten. Om de meeste rugklachten te kunnen begrijpen, hoeft u alleen maar de werking van de tussenwervelschijven te begrijpen. Tussenwervelschijven zijn elastisch en werken als een soort schokdemper. Ze absorberen de impact en de druk op de wervels tijdens de dagelijkse activiteiten en lichamelijke belastingen. De discussen, die voor een groot deel uit water bestaan, verliezen telkens wat vocht door de druk. Maar ze herstellen spontaan tijdens de nachtrust, als de rug minimaal belast wordt. Een correcte ondersteuning in elke slaaphouding is dus belangrijk om de tussenwervelschijven optimaal te laten recupereren.
Belasting van de tussenwervelschijven
De Zweed Alf Nachemson onderzocht in 1964 de druk op de tussenwervelschijven tijdens het aannemen van verschillende houdingen. Zijn conclusie was dat de druk bij zitten hoger is dan bij staan en liggen.
Onze houding speelt duidelijk een belangrijke rol. Een slechte houding geeft extra belasting en kan leiden tot vluggere slijtage. Dat is geweten. Maar behalve een verkeerde houding kunnen ook dagelijkse 'normale' houdingen een specifieke invloed hebben op de belasting van de tussenwervelschijven:
- Bij ruglig is de belasting op de rug (druk op de wervelkolom, enerzijds bepaald door ons lichaamsgewicht en anderzijds door onze spieren – die de wervels ontlasten bij het aanspannen) minimaal. Bij zijlig is de druk op de tussenwervelschijven hoger.
- Tijdens het rechtop staan zijn de krachten die inwerken op de discus beperkt en maar iets hoger dan in zijlig, mits een mooie rechte houding.
- Staan is minder belastend voor de wervelkolom dan zitten.
- Bij zitten is de belasting op de rug het hoogst en kunnen er krachten inwerken op de discussen die meer dan vijf keer hoger zijn dan in ruglig.
- Dezelfde hoge belasting geldt voor bukken. Bij heffen en tillen kunnen de krachten nog hoger oplopen dan bij bukken.
Houdingen op de tekening: ruglig, zijlig, staan, 20 graden voorover gebogen staan, 20 graden voorovergebogen staan met een gewicht van 20 kg, zitten, 20 graden voorover gebogen zitten, 20 graden voorover gebogen zitten met een gewicht van 20 kg.
Door het onderzoek van Nachemson concludeerde de medische wereld dat bedrust de beste behandeling voor rugklachten was. Professor Leo Van Deursen ontdekte dat dat niet correct was. Zijn patiënten vertelden vaak dat rugpijn het minst aanwezig was als ze in beweging bleven. In 1993 onderzocht hij 100 proefpersonen. Zijn conclusie was dat hoe actiever ze waren, hoe minder last ze hadden van hun rug. Dynamische houdingen bleken minder pijnlijk te zijn dan statische houdingen. De zoon van professor Van Deursen – Dirk Van Deursen – deed in 2000 onderzoek naar de mechanica van de ruggenwervel. Ook daar kwam dezelfde conclusie uit: hoe meer beweging, hoe beter voor de tussenwervelschijven en hoe minder last van de rug.
Zitten, bukken, heffen en tillen belasten de rug het meest. Als onze rug zodanig veel belast wordt dat er geen vocht in de tussenwervelschijven overblijft, kunnen er rugklachten ontstaan.
Waken over een goede ergonomische ondersteuning: een werk van dag en nacht
Het mag inmiddels duidelijk zijn dat ons lichaam, zeker met onze sedentaire levensstijl, een ergonomisch steuntje kan gebruiken. Alles wat we kunnen doen om onze wervelkolom, spieren en gewrichten te ontlasten, moeten we in acht nemen, onder het motto 'alle beetjes helpen'. Met de ergonomische slaapoplossingen van Dorsoo zorgen we er alvast voor dat uw lichaam 's nachts maximaal ondersteund wordt. Waar u zelf nog op kunt letten overdag, leest u in een andere blog met 10 tips voor een betere ergonomie.
Gerelateerde artikels
