Wat is orthosomnie?
Orthosomnie is het perfectionistisch verlangen naar goede slaap, in die mate zelfs dat het een goede nachtrust juist in de weg staat. Wat zijn de oorzaken van dat vrij recente fenomeen en hoe valt het te verhelpen?
Wat betekent orthosomnie?
De term orthosomnie komt van de Griekse woorden 'ortho', dat 'correct' betekent, en 'somnia', dat 'slaap' betekent. Orthosomnie verwijst bijgevolg naar een aandoening waarbij mensen een obsessief verlangen hebben naar een goede slaap. Het overdreven bijhouden van exacte gegevens over hun slaap d.m.v. apps en wearables om de slaapkwaliteit te meten hoort er meestal bij. Ze fixeren zich daarbij zodanig op perfecte cijfers omtrent hun slaap dat angst, stress, of – ironisch genoeg – slapeloosheid de overhand neemt.
Het is een vrij recent fenomeen, waarvan de naam voor het eerst opdook in een casusverslag uit 2017 in het Journal of Clinical Sleep Medicine, waar de auteurs verschillende patiënten beschreven die zo gefixeerd waren op het behalen van een perfecte slaapscore dat ze er juist slaap bij inboetten en daarbij angsten ervoeren.
Hoewel het bijhouden van de slaap een nuttig hulpmiddel kan zijn voor het verbeteren van de slaapgewoonten, wijst orthosomnie op de potentiële gevaren van een overmatige hang naar technologie als die schadelijk wordt voor de algehele gezondheid en het welzijn.
De oorzaken van orthosomnie
In een artikel op VRT Nieuws naar aanleiding van de Internationale Dag van de Slaap in 2022 laten neuroloog en slaapexpert Inge Declercq van het UZA en An Mariman, die als psychiater werkt in de Slaapkliniek van het UZ Gent, hun licht schijnen op de oorzaken van het nieuwe fenomeen orthosomnie.
Een eerste oorzaak is de sterke groei van verschillende soorten wearables en andere toestellen die de gebruiker cijfers en gegevens bezorgen over zijn slaap. In het bijzonder de Fitbit is een populair toestel, maar beide slaapexperten trekken de nauwkeurigheid van die gegevens in vraag. 'In het beste geval zeggen wearables iets over uw totale hoeveelheid slaap. Maar dat zegt nog niets over uw slaapkwaliteit', stipt Inge Declercq aan.
Dat zien we bevestigd in ons slaaponderzoek uit 2023, waaruit blijkt dat 27 % van de Vlamingen al een app of smartwatch gebruikt heeft om zijn slaap te registreren. Het blijkt tegelijk dat de gegevens van de app of smartwatch maar voor 9 % leiden tot aanpassingen in het slaapgedrag.
Bovendien kunnen die gegevens leiden tot de gedachte dat u goed slaapt terwijl dat niet zo is, of omgekeerd denkt u dat u niet goed slaapt en gaat u daar nog meer mee bezig zijn. Daardoor raakt u in een negatieve spiraal. Zo houdt u een soort selffulfilling prophecy in stand: u denkt dat u niet goed zult slapen, gaat dat met allerlei onbetrouwbare toestellen en apps meten, waardoor u er zodanig mee bezig bent dat u daadwerkelijk de slaap niet meer kunt vatten.
Een tweede oorzaak is een perfectionistische persoonlijkheid die mensen vatbaar maakt voor orthosomnie. Vanuit hun drang naar controle willen ze ook dat hun slaap perfect verloopt. Ze zijn dan ook vlugger geneigd om hun toevlucht te zoeken bij wearables en meetgadgets waarmee ze hun perfectionisme kunnen voeden. De fixatie om alles te meten en te analyseren, leidt echter tot nog meer gepieker en stress, waardoor ze hun eigen slapeloosheid als het ware zelf bestendigen.
Verbeter uw nachtrust.
Een goede nachtrust is essentieel om goed te recupereren. Lees meer over het best ondersteunende bed van Dorsoo.
Orthosomnie oplossen
Slaapexperts raden aan om alle stress rond slapen weg te nemen en er eenvoudigweg niet mee bezig te zijn of over na te denken. Het is niet omdat we eens minder goed slapen dat we meteen de volgende nachten moeten gaan meten. Een minder goede nachtrust is vaak het gevolg van heel logische oorzaken, zoals een drukke werkdag, niet voldoende ontspanning nemen of een jetlag.
'Uw mindset rond slaap is ontzettend belangrijk', zegt Inge Declercq. 'Een mindere nacht hoeft niet te betekenen dat u overdag slecht functioneert. Daarom helpt het om te leven alsof u goed geslapen hebt, ook na een slechte nacht.'
In grote lijnen reiken de slaapexperts dezelfde oplossingen aan als we op onze blog Slaaptips om beter te slapen al naar voren schoven. Het kan dus zeker lonen om ze nog eens door te nemen.
Als de oorzaak ligt in het onoordeelkundig of excessief gebruik van meettoestellen of apps, moet in de eerste plaats het gebruik ervan afgezworen worden om de slaap te meten. Wees niet obsessief bezig met slaapduur of tijdstip om te gaan slapen. Gebruik het toestel voor andere doeleinden - bijvoorbeeld de stappentellerfunctie - maar schakel de slaapfunctie uit.
Advies bij orthosomnie
We stippen hierboven al een aantal oplossingen aan om orthosomnie geen kans te geven. Als u er zelf niet in slaagt om afstand te nemen van wearables of meettoestellen of als de slapeloosheid aanhoudt, wendt u zich het best tot een huisarts, die u al dan niet zal doorverwijzen voor verder onderzoek.
Gerelateerde artikels
