De fasen van de slaapcyclus

Tijdens de nacht zijn we er ons niet van bewust dat er eigenlijk heel wat in ons lichaam gebeurt. Onze slaap verloopt volgens een slaapcyclus die bestaat uit verschillende fasen. Die cyclus herhaalt zich doorheen de nacht. Iedere fase is belangrijk en heeft specifieke kenmerken. Lees er meer over in dit artikel.

De structuur van slaap

Een 'echte slaap' is het gevolg van gehele ontspanning, zowel geestelijk als lichamelijk. We kunnen licht indommelen tot zeer diep slapen. Slapen bestaat namelijk uit fasen en cyclussen.

Een slaapcyclus bestaat uit verschillende fasen en duurt gemiddeld anderhalf uur. Zo een cyclus wordt vier tot zes keer in een nacht doorlopen. Alleen bij een normaal verloop ervan kunnen lichaam en geest zich tijdens de nacht herstellen. 

Slaapcyclus en fasen

Binnen een slaapcyclus onderscheiden we twee soorten slaap: Non-remslaap (fasen 1 t.e.m. 4) gevolgd door remslaap. De slaapcyclus kent opeenvolgende en steeds dieper wordende slaapfasen:

1. Inslaapfase: de eerste slaapfase duurt gemiddeld vijf minuten en is het moment waarop we indommelen. We zweven dan tussen waken en slapen. Onze ogen vallen toe, de hersenactiviteit neemt af. Maar we kunnen nog bewust reageren als iemand bijvoorbeeld onze naam roept.
2. Lichte slaap: de tweede fase duurt ongeveer een halfuur. We slapen, maar nog niet diep. We worden niet meer van elk geluid wakker. Deze fase kan ook vergeleken worden met de fase waarin we terechtkomen als we overdag een kwartier indommelen. Bij het ontwaken in de tweede fase hebben we het gevoel dat we mentaal ontspannen zijn, maar we hebben nog helemaal niet goed geslapen.
3. Overgangsfase naar de diepe slaap: pas als de ademhaling regelmatig en dieper wordt, het hartritme daalt naar 40 tot 50 slagen per minuut en onze spieren ontspannen, komen we in de vaste slaap terecht. Deze derde fase duurt ongeveer vijf minuten en brengt ons geleidelijk naar de vierde fase.
4. Diepe slaap: als we in de vierde fase wakker worden, voelen we ons verward en suf en hebben we tijd nodig om ons te realiseren waar we zijn. Deze fase duurt iets minder dan 20 minuten en zorgt voor fysieke rust en herstel. Er worden tijdens de diepe slaap namelijk allerei stoffen aangemaakt (bijvoorbeeld het groeihormoon), die bijdragen aan lichamelijke recuperatie.  
5. Droomslaap of remslaap: tijdens deze fase zijn de hersenen zeer actief en maken de ogen vlugge bewegingen (REM = rapid eye movement of vlugge oogbewegingen). In deze fase komen meestal onze dromen voor. Hartritme en ademhaling zijn onregelmatig, onze spieren zijn totaal ontspannen en onze bloeddruk stijgt. Tijdens de remslaap gebeurt de verwerking van informatie en wordt een deel van onze belevenissen opgeslagen in ons langetermijngeheugen. Omdat ons lichaam volledig in rust is en ons brein tegelijkertijd op volle toeren draait, spreken we ook van paradoxale slaap. De remslaap is noodzakelijk om zowel lichamelijk als geestelijk volledig te recupereren. In deze fase zijn we het moeilijkst te wekken en als het gebeurt, zijn we vaak verward. De remslaap duurt ongeveer een kwartier.

Na de vijfde fase (remslaap) worden we (onbewust) heel even wakker. Ons lichaam checkt of er geen pijnprikkels zijn, of onze blaas niet te vol is en of de omgeving veilig is. Is er iets niet in orde, dan worden we wakker om actie te ondernemen. Is alles in orde, dan slapen we terug in en herbegint de eerste slaapfase en dus de volledige slaapcyclus opnieuw. Meestal duurt dat maar een paar seconden en beseffen we het niet eens.

Slaapcyclus tijdens de nacht

Gedurende de nacht doorlopen we de volledige slaapcyclus meerdere malen (4 tot 6 keer per nacht). Tijdens de eerste slaapcycli is er opmerkelijk meer diepe slaap en minder remslaap. Naarmate de nacht vordert, worden de perioden met remslaap alsmaar langer.

Naar het einde van de nacht toe zien we ook meer lichte slaap. Dat verklaart waarom men tegen de ochtend gemakkelijker wakker wordt van een voorbijrijdende auto of een buur die naar zijn werk vertrekt.

Invloed van een goed bed op de slaap

De fasen van de slaap kunnen beïnvloed worden door de kwaliteit van het bed. Het lichaam herstelt zich vanaf de derde fase, maar alleen als de spieren volledig ontspannen zijn. Dat kan alleen als de rug en de nek voldoende ondersteuning krijgen. Zoniet spannen de spieren zich automatisch op om de wervelkolom te ontlasten. We gaan dan meer draaien en woelen in bed waardoor we onrustig slapen en doorslaapproblemen ontwikkelen. We krijgen daardoor niet alleen gespannen spieren, maar op lange termijn mogelijk rugklachten en een chronisch gebrek aan slaap. Dat kan resulteren in spanningshoofdpijn, verminderde immuniteit en in extreme gevallen tot een vermoeidheidssyndroom.

Een goed bed zorgt niet alleen voor een betere kwaliteit van de slaap maar zorgt er ook voor dat we minder slaap nodig hebben. Wetenschappelijke tests bewijzen dat we op een Dorsoo-bed 's nachts 45 % minder draaien en woelen. Door een gelijke drukverdeling en de comfortabele matras ontspannen de spieren maximaal, waardoor we kunnen doorslapen zonder wakker te worden door pijnprikkels. Met een goed bed is het dus niet alleen aangenaam om in slaap te vallen, de nacht verloopt veel rustiger en we worden ’s morgens uitgerust en fit wakker.

Samengevat

• De slaap bestaat uit vier tot zes cycli die elk opeenvolgende fasen hebben.
• De eerste fase is een nog bewuste fase waar we zweven tussen waken en slapen.
• De tweede fase is een fase waar we steeds meer en dieper indommelen.
• In de derde fase ademen we dieper en daalt het hartritme, hier ontspannen de spieren zich.
• De vierde fase zorgt voor lichamelijke rust en recuperatie.
• De laatste fase is de REM-fase en is noodzakelijk voor lichamelijk en geestelijk herstel.
• De kwaliteit van de slaap hangt af van de diepte en wordt ook beïnvloed door een goed bed.

Gerelateerde artikels

• De remslaap en dromen: waarom dromen we?
• Hoeveel uren slaap hebt u nodig?
• Hoeveel diepe slaap heeft een volwassene nodig?
• Wat als uw slaapritme overhoop ligt?
• Chronotypes: de vier slaaptypes