Wat is het piriformis syndroom?

Hebt u last van een mysterieuze, zeurende pijn in de bil? Een pijn die u belemmert bij uw bewegingen, waardoor bijvoorbeeld ontspannende lange wandelingen plots een beproeving worden? Dan hebt u mogelijk te maken met het piriformis syndroom.

Waar zit de piriformis spier?

Het piriformis syndroom is relatief onbekend, maar ervaringen van patiënten tonen dat het flink wat last kan berokkenen. Aan de oorsprong ligt de musculus piriformis, of de piriformis spier. Dat is Latijn voor “spier in de vorm van een peer”. Die spier loopt van de binnenkant van ons bekken naar de achterkant van het heupgewricht. Dankzij de piriformis spier kunnen we ons been naar buiten draaien.

Langs – of bij sommige mensen zelfs dóór – de piriformis spier loopt dan weer een lange zenuw: de nervus ischiadicus of ischiaszenuw, ook wel de "heupzenuw" of "grote beenzenuw" genoemd. Die gaat via de lage rug naar het been. Wanneer hebt u nu last van het piriformis syndroom? Als de piriformis spier verkort, opspant of verdikt, drukt ze op de ischiaszenuw. En dat zorgt voor heel wat lichamelijke ongemakken.

Symptomen van het piriformis syndroom

Het piriformis syndroom begint vaak met tintelingen of een gevoel van verdoofdheid in de bil. Naarmate het syndroom verergert, kunt u de volgende symptomen herkennen:

• Pijn in de bil, vooral diep en in het midden van de bil
• De piriformis pijn kan uitstralen naar de heup en de (boven)benen
• Steken aan de achterkant van de (boven)benen
• Tintelingen kunnen uitstralen naar de voet

Hoe wordt de diagnose piriformis syndroom gesteld?

Een arts kan verschillende tests uitvoeren om een diagnose te stellen van het piriformis syndroom. De exacte methode kan variëren, er zijn wel enkele gangbare tests.

Fysiek onderzoek door arts

Een arts kan beginnen met een gedetailleerd lichamelijk onderzoek. Dit kan het nagaan van de medische geschiedenis en het grondig controleren van uw rug, heupen en benen inhouden. De arts kan ook specifieke bewegingen of houdingen vragen om de symptomen na te bootsen en zo de bron van pijn te identificeren.

Piriformis syndroom test

Een veelgebruikte test is de piriformis-stretchtest. Tijdens deze test ligt de patiënt op zijn rug en buigt en roteert de arts het been en de heup van de patiënt om de spanning op de piriformis spier te verhogen. Als dit pijn veroorzaakt, kan het duiden op het piriformis syndroom.

In deze video worden twee testen uitgevoerd om het piriformis syndroom te bevestigen. Zijn beide testen positief? Dan kunnen andere oorzaken vrijwel worden uitgesloten en kan met grote zekerheid worden vastgesteld dat de pijnklachten worden veroorzaakt door het piriformis syndroom.

Zenuwgeleidingsonderzoek

In sommige gevallen kan een arts een zenuwgeleidingsonderzoek uitvoeren om de functie van de ischiaszenuw te evalueren en te bepalen of deze wordt beïnvloed door de piriformis spier.

Is piriformis te zien op MRI?

Hoewel het piriformis syndroom zelf niet zichtbaar is op een MRI, kan deze techniek helpen om andere mogelijke oorzaken van ischias (ook “ischialgie” genoemd), zoals een hernia, uit te sluiten.

Het is belangrijk op te merken dat het stellen van een diagnose voor dit syndroom complex kan zijn omdat de symptomen veel gelijkenissen vertonen met die van andere aandoeningen. Een grondige beoordeling door een arts is noodzakelijk om een nauwkeurige diagnose te stellen en een effectief behandelplan op te stellen.

Is piriformis syndroom hetzelfde als ischias?

Het piriformis syndroom en ischias zijn verwant omdat ze beide de ischiaszenuw beïnvloeden en gelijkaardige symptomen kunnen veroorzaken, zoals pijn, tintelingen en gevoelloosheid in de bil, heup en achterkant van het been. 

Het piriformis syndroom wordt veroorzaakt door de piriformis spier die druk uitoefent op de ischiaszenuw. Ischias verwijst naar pijn die ontstaat door irritatie of compressie van de ischiaszenuw in de lage rug, wat vaak het gevolg is van een hernia of spinale stenose.

Het piriformis syndroom is een mogelijke oorzaak van ischias waarbij de ischiaszenuw bekneld wordt. Deze beknelling komt doordat deze zenuw tussen de piriformis spier en het bot van het bekken loopt. Normaal heeft de ischiaszenuw voldoende ruimte en wordt deze dus niet bekneld, maar wanneer het bekken in een verkeerde stand staat of de piriformis spier te gespannen staat, kan deze zenuw afgekneld worden.

Oorzaak van het piriformis syndroom

Hoe ontstaat het piriformis syndroom? De piriformis spier kan op verschillende manieren betrokken zijn bij de ontwikkeling van dit syndroom. De spier kan verdikt, verkort of gespannen zijn, wat allemaal kan bijdragen aan de compressie of irritatie van de ischiaszenuw die onder of soms door de spier loopt. Dit kan veroorzaakt worden door verschillende factoren:

• Een val op de bilspier
• Een verkeerde lichaamshouding
• Veel en langdurig zitten (op het werk)
• Verzwakte spieren
• Gewrichtsstijfheid
• Overbelasting door fysieke arbeid of intensieve sporten waarbij de piriformis spier veel wordt gebruikt, zoals bijvoorbeeld snel rennen (vooral bij het veranderen van richting), springen, squatten, lunges, fietsen of roeien. 
• Een anatomische afwijking zoals bijvoorbeeld een instabiel bekken na een bevalling

Een andere mogelijke oorzaak van het piriformis syndroom? Een dikke portemonnee … die u in de achterzak van uw broek steekt. Daarom heet het syndroom in het Engels ook het ‘fat wallet syndrom’. Daar hebben vooral mannen last van. Bij vrouwen komt het syndroom dan weer veel voor bij danseressen. Zeker bij balletdanseressen, die hun bovenbeen vaak moeten uitdraaien.

Het piriformis syndroom kan ook worden veroorzaakt door een afwijkend verloop van de ischiaszenuw. Normaal gesproken loopt deze zenuw onder de piriformis spier (A). Maar bij sommige mensen wijkt dit af:

• De ischiaszenuw is gesplitst en er loopt een deel door en een deel onder de piriformis spier (B).
• De ischiaszenuw is gesplitst en er loopt een deel boven en een deel onder de piriformis spier (C).
• De gehele ischiaszenuw loopt door de piriformis spier (D).

Deze anatomische variaties kunnen het risico op het piriformis syndroom vergroten, omdat de ischiaszenuw meer kans heeft om te worden samengedrukt of geïrriteerd door de piriformis spier.

Andere minder voorkomende oorzaken van dit syndroom kunnen zijn: vochtophoping (oedeem), verklevingen of littekenweefsel. Deze oorzaken zijn zeldzaam, maar kunnen bijdragen aan de compressie van de ischiaszenuw en de ontwikkeling van het piriformis syndroom.

Het piriformis syndroom komt het meest voor bij mensen vanaf 40 jaar en vrouwen hebben meer kans om het syndroom te ontwikkelen dan mannen.

Hoelang duurt piriformis syndroom?

De duur van het piriformis syndroom kan variëren afhankelijk van de ernst en de behandeling. Als het syndroom snel en goed wordt behandeld, verdwijnen de symptomen meestal binnen een aantal dagen tot enkele weken. Als de aandoening in een later stadium wordt ontdekt, kan dit significant langer aanhouden of zelfs chronisch worden. Het is dus belangrijk om tijdig een diagnose te stellen en een passende behandeling te starten.

Behandeling van het piriformis syndroom 

Voor de behandeling van het piriformis syndroom, gelden twee basisregels. Eén: net als bij andere aandoeningen, is het van het grootste belang om in beweging te blijven. Twee: hoe vroeger u met de behandeling begint, hoe beter het herstel. Nu, de behandeling van het piriformis syndroom hangt sowieso af van de ernst van uw klachten.

Kinesitherapie bij piriformis syndroom

Kinesitherapie is meestal de eerste stap. Met speciale oefeningen zal de kinesitherapeut uw piriformis spier rekken. Zo ontspant de spier en belemmert hij minder de ischiaszenuw. Soms lukt dat ook met massage op het pijnpunt. Daarnaast zal de kinesist met oefeningen de andere spieren in de bil-, heup- en bekkenregio versterken. In samenspraak met de arts kan de kinesitherapie ook vergezeld worden van medicatie zoals paracetamol in combinatie met ontstekingsremmende pijnstillers. 

Dry needling bij piriformis syndroom

Een stap verder is dan weer ‘dry needling’. Met een naald prikt een gespecialiseerde kinesist in de pijnlijke spier. Die spier trekt dan even samen en ontspant daarna. Meestal is dit genoeg. 

Is dat niet het geval? Dan is een zenuwblokkade nog een mogelijkheid. Een anesthesist injecteert in de piriformis spier een lokaal verdovingsmiddel samen met een ontstekingsremmer. Deze behandeling biedt vaak slechts tijdelijke verlichting, brengt risico’s met zich mee en kan bijwerkingen hebben. Dit is dus niet voor alle patiënten de meest geschikte oplossing.

Een alternatief is de spier te ontspannen met een botox-injectie. Hoewel deze behandeling om de drie maanden herhaald moet worden omdat de werking van botox ongeveer drie maanden aanhoudt, kan het voor sommige patiënten een veiliger en effectiever alternatief zijn.

Welke oefeningen bij piriformis syndroom kunnen helpen?

Er zijn verschillende oefeningen die u kan uitvoeren die bijdragen aan de behandeling van het piriformis syndroom. Dit kunnen rekoefeningen zijn, maar ook versterkende oefeningen voor de onderrug, billen en heupen. De kinesitherapeut kan u daarvoor advies geven. 

Hier vindt u voorbeelden van oefeningen. Let wel, als er vragen zijn over oefeningen of als u twijfelt over de uitvoering ervan of u weet niet zeker of de oefening goed voor u is, raadpleeg dan altijd uw kinesitherapeut of specialist.

Hoe kan ik piriformis zelf masseren?

Massagetherapie bevordert de bloedstroom naar het betreffende gebied en vermindert de spierspanning. Het zelf masseren van de piriformis spier kan dus ook helpen bij de behandeling van het piriformis syndroom. Het is belangrijk om dit zachtjes en met de juiste technieken te doen om verdere irritatie of schade te voorkomen. Vraag advies aan uw kinesitherapeut over hoe u zelf deze spier het beste kunt masseren. 

Operatie bij piriformis syndroom

Bij de meeste mensen is het piriformis syndroom goed te behandelen. In uiterst zeldzame gevallen wordt een operatie overwogen om de klachten te verhelpen. De piriformis spier kan zo beschadigd raken dat er littekenweefsel ontstaat, waardoor de ischiaszenuw als het ware ‘gewurgd’ wordt. Door een relatief kleine ingreep kan de zenuw vrijgemaakt worden.

Slaaphouding bij piriformis syndroom

In aanvulling op de behandelmethoden die we hebben besproken, is het ook essentieel om aandacht te besteden aan uw slaaphouding. Bij het piriformis syndroom kan een onjuiste slaaphouding extra druk leggen op de piriformis spier, waardoor de pijn en het ongemak verergeren. Aan de andere kant kan een correcte slaaphouding helpen de symptomen te verlichten en het herstelproces te versnellen.

Sommige mensen met het piriformis syndroom vinden het bijvoorbeeld prettig om op hun zij te slapen met een kussen tussen hun knieën. Dit helpt de heupen uitlijnen en vermindert de druk op de piriformis spier. Het is echter belangrijk om op te merken dat iedereen uniek is en wat voor de een werkt, niet per se voor de ander hoeft te werken. Het kan nuttig zijn om met uw kinesitherapeut of een slaapspecialist te overleggen om te bepalen welke slaaphouding het beste voor u is.